Sự Truyền Bá của Đạo Phật:
Chúng tôi có những phần ghi lại nầy là vì trong sự tìm hiểu Đạo Phật cần nên có,
để có thể biết tường tận hơn phần nào về các kiến thức của mình; rồi từ đó sẽ nhận
định xa hơn trong những câu chuyện bàn thảo với nhau. Đây chỉ là những phần khái
quát, kiến thức phổ thông, nhằm củng cố cái vốn hiểu biết nông cạn của bọn chúng
tôi, chứ không là những vấn đề nghiên cứu kỹ lưỡng vì trong các trang mạng, tài
liệu nghiên cứu của các Thầy, Sư Cô, Tu Sĩ, Cư Sĩ, Chùa cùng các tổ chức đã ghi
lại rất đầy đủ rồi. Với vị trí của Việt Nam thì được tiếp nhận hai luồng truyền
bá từ phương Bắc lẫn Phương Nam, vì thế sự tìm hiều cả hai cũng là điều cần thiết.
Trước hết, chúng tôi ghi
lại cuộc truyền bá Đạo Phật về Phương Nam, tức là sự truyền bá Đạo Phật về hướng
đất nước Sri Lanka rồi truyền sang các nước khác như Myanmar, Thái Lan, Lào,
Campuchia…mà cũng có thể ở cả Indonesia nữa vì ở đảo Jawa ngày nay còn có di tích
Borobudur của Phật Giáo mà di tích nầy được xem là lớn nhất trên thế giới có niên
đại từ Thế Kỷ thứ IX, chứng tỏ Indonesia trước kia là nơi Phật Giáo phát triển
rất mạnh trước khi Hồi Giáo đến xâm chiếm nước nầy và dân chúng phải chuyển
sang Đạo Hồi, mà ngày nay Indonesia được xem là quốc gia có người theo Đạo Hồi
nhiều nhất trên thế giới.
Theo lịch sử thì sau khi Đức
Phật nhập diệt, hàng Tăng chúng bắt đầu có những dị biệt trong cách hành đạo nên
đã có những kỳ kết tập Kinh Điển để bảo tồn Chánh Pháp như đã ghi ở trên. Đồng
thời vào Thế Kỷ thứ III trước Tây lịch, con trai vua Asoka là Mahinda đến Sri
Lanka truyền bá Đạo Phật. Nhà vua Devanampiya-tissa theo đạo và cho xây chùa
Mahavihara ở kinh đô thời đó là Anuradhapura. Sau em gái Mahinda là Ni trưởng
Sanghamitta mang xá lợi Phật cùng cây Bồ Đề con đến trồng làm giá trị cho ngôi
chùa thêm nâng cao. Rồi từ đầu Thế Kỷ thứ II đến Thế Kỷ thứ I trước Tây Lịch do
chiến tranh tàn phá với người Tamil thường xuyên, nên các nhà sư cho chép Kinh điển
trên lá bối (lá buông?) để bảo tồn và lưu truyền về sau, bên cạnh phương pháp
truyền khẩu truyền thống. Còn Myanmar sau các biến động lịch sử cũng như tôn giáo,
cuối cùng, nhất là sau khi quân Mông Cổ rút đi, các vua Myanmar gởi các nhà sư
sang Sri Lanka học tập. Lúc ấy Sri Lanka đã lấy Thượng Tọa Bộ hệ phái
Mahavihara làm quốc giáo, cho nên khi trở về nước các nhà sư Myanmar tiếp tục củng
cố truyền thống Thượng Tọa Bộ Mahavihara cùng với Sri Lanka và trở thành trung
tâm bảo tồn hệ phái nầy và sự truyền giáo lan truyền đến các nước lân cận như
Thái Lan, Lào, Kampuchia, phía nam Việt Nam, có thể sang cả Mã Lai và Indonesia
nữa mà chứng tích thời cực thịnh ấy là Di sản Đền Phật Giáo lớn nhứt Thế Giới Borobudur
ở Magelang, miền trung đảo Java của Indonesia ngày nay.
Đó là nhánh Phật Giáo lan
truyền về phương Nam, còn sự truyền giáo về phương Bắc thì thế nào?
Đạo Phật từ lúc đầu vốn là
Tăng Đoàn chứ không có một tổ chức qui củ, hệ thống của một tôn giáo cho nên không
có chức sắc, người điều hành để điều khiển hệ thống truyền giáo của Đạo. Khi Đức
Phật tại thế thì Ngài chỉ truyền đạt lại những gì mà Ngài đã thấy biết, giác ngộ,
những tri kiến nào của một vị Phật như Ngài đã thấy biết, nhưng Ngài chỉ thuyết
về vấn đề của con người, chúng sinh để người nghe tiến vào con đường tu hành, nhằm
thoát khỏi những đau khổ trầm luân trong Vòng Luân Hồi, và đạt đến Giải Thoát,
tìm lại được sự an vui, tĩnh lặng. Những điều Ngài biết, thấy bao la như lá cây
trong rừng, như đất trên đại địa, còn những điều Ngài thuyết giảng chỉ là lá cây
trong nắm tay, như đất nằm trong móng tay. Tại sao như thế? Vì những điều Ngài
nói mới ích lợi cho người, giúp họ hiểu biết mà tu hành giải thoát, còn những điều
Ngài không nói tức là những gì không cần thiết cho người nghe để tu tập. Tất
nhiên, khi người biết tu hành thành Phật, thành Bậc Giác Ngộ như Ngài thì sẽ được
biết thôi. Do đó Ngài tuyên xưng “Ta là Phật đã thành, chúng sinh là Phật sẽ thành”!
Vì sao? Vì tất cả chúng sinh dù là cây cỏ, súc vật, con người hay chúng sinh còn
ở nơi Địa Ngục, Ngạ Quỷ, A Tu La hay cõi Trời (Chư Thiên) đều cùng có cái “Phật
Tánh” riêng của mình, ấy chính là cái “Hạt” để thành chánh quả dù chậm hay mau,
chẳng qua chỉ là do thời gian thôi, nếu trong thời gian sinh tồn họ biết tạo nên
Nhân tốt và thực hiện theo những điều Ngài chỉ dạy.
Đức Phật truyền các nhận
thức ấy lại cho Đệ Tử, để họ hiểu và tu hành sao cho đúng cách giống như con đường
Thành Đạo mà Ngài đã khám phá; rồi từ những nhận thức ấy mà chúng đệ tử đi hành
Đạo, truyền cho nhiều người khác trên hành trình du hóa. Tất nhiên, tùy theo nhận
thức của từng đệ tử và sự giảng giải của họ mà Pháp cũng có nhiều biến đổi, nhất
là vào các thời kỳ pháp chỉ còn truyền miệng, hội tụng, chứ chưa được ghi lại bằng
chữ viết. Cho nên trong lịch sử có nhiều lần “kiết tập” để chỉnh sửa lại cho đúng
với Chính pháp, cũng như cách thức tu hành sau thời kỳ Đức Phật nhập Niết Bàn là
như vậy.
Sự truyền bá Đạo Phật
theo hành trình của những vị Du Tăng, vừa đi đến những nơi mình đến để truyền đạt
kiến thức Giáo lý cho những người tiếp xúc, để họ nhận ra Chân lý mà họ khởi sự
tu hành cho chính họ, trong sự mong cầu Giải Thoát khỏi khổ đau. Trên hành trình
đường xa ấy, tu sĩ mang bình bát đi khất thực từng ngày để bảo tồn mạng sống vừa
tu tập vừa thuyết giảng Giáo lý, hoằng hóa chúng sinh. Rồi những con người nhận
được kiến thức ấy tùy theo hoàn cảnh, phong tục nơi mình, mà thích hợp với Đạo
Phật, hay đúng hơn là Đạo Phật được tiếp nhận một cách hòa hợp với từng địa phương.
Đạo Phật chỉ nhằm cải hóa nhận thức con người, hiểu và làm theo, chứ không là một
sự bắt buộc phải theo như dùng đến vũ lực áp bức, hay những lề luật bắt người
ta phải phục tùng. Đấy là điều “tự do” trong Đạo Phật trên con đường phát triển.
Cũng từ đó, những người tu hành tùy theo hoàn cảnh, cơ thể, nhận thức của mình
mà chọn cách tu tập miễn là sao: Tránh làm điều Ác, siêng làm điều Thiện, giữ Tâm
mình trong sạch. Ấy là tránh gây những Nhân xấu khiến mình phải trả Quả vào những
kiếp Luân Hồi. Chính vì thế mà trong Đạo Phật cách tu cũng đa dạng, giống như
thật nhiều mà trong ngôn từ Ấn Độ đề cập đến các chữ: “Tám vạn bốn nghìn” pháp
môn vậy!
Nguyên Thảo,
18/10/2024.
