Nói về các chủ đề
nầy trước tiên chúng ta nên nói về vấn đề hối lộ. Tại sao người ta cần phải hối
lộ? Hối lộ có lẽ là một vấn đề nhức nhối trong xã hội, vì nó xảy ra rất tinh tế
đôi khi người có chức quyền, hay thi hành luật pháp khó có thể lấy đó mà kết tội.
Nó núp dưới những hình thức trá hình chẳng rõ ràng để gọi là phạm pháp. Sự hối
lộ cần thiết được thực hiện khi mà người ta gặp trở ngại, khó khăn trong công
việc; hoặc có chiều hướng phạm luật, phạm pháp. Có khi hối lộ được làm một thời
gian trước khi mà người ta thực hành các phạm pháp nào đó, hầu trông chờ một sự
giúp đỡ hay thông cảm về sau. Mức độ hối lộ sẽ tương ứng với công việc có thể
phạm pháp hay “thông cảm” mà thông qua, duyệt qua cho đương sự; giả sử một chuyến
xe đò hằng ngày đi trên đoạn đường nào đó, trên đó có nhiều trạm gác, xét hỏi
xe phải dừng lại trong thời gian khá dài và phiền phức, người ta có thể bỏ vài
chục đồng trong một tờ báo để qua trạm được dễ dàng, hơn là phải dừng lại với sự
kiểm soát khá lâu. Một người giấy tờ không được “đúng” kẹp một số tiền đi với
giấy tờ để được thông cảm mà thông qua, không bị bắt và rắc rối về bản thân. Hay
muốn được đi qua một trạm, một chốt xem xét thủ tục gì đó mà không bị làm khó dễ
thì số tiền kín đáo bên trong cũng là một giải pháp tốt. Đó là những vấn đề nhỏ
nhoi mà người ta cần đến số tiền ít ỏi, để cung ứng cho người có thẩm quyền mà không
phải bị khó khăn trong công việc. Nói tóm lại, hối lộ bao giờ cũng là do người
cần được dễ dàng cho công việc mình sắp xảy ra đối với người có quyền chức, hay
kẻ sẽ giúp đỡ gọi là đền ơn. Sự hối lộ tùy theo hoàn cảnh, mức độ, hay đẳng cấp
mà tăng tiến cái giá trị của món đồ hối lộ, nó có thể là một chình rượu ngon, rượu
thuốc quý đem bỏ trước nhà mà người được hối lộ không biết là của ai; hay là
chiếc xe máy, đồ trang sức quý giá, hoặc các bao thư, thùng quà có mệnh giá khá
cao. Đôi khi, các món hối lộ lại là vật liệu xây cất mà người được hối lộ để xây
cái nhà biệt thự hay biệt phủ của mình coi như là quà tặng. Nó cũng có thể là
khu đất hay vườn to lớn được trồng trọt gần đến ngày thu hoạch. Nhưng dễ dàng và
gọn nhất vẫn là tiền, vàng, kim cương, là bao thư vì nó dễ cất dấu hoặc làm cho
người được hối lộ muốn mua gì thì mua; đồng thời có thể tiêu tán đi nơi khác không
có gì khó khăn mà lại kín đáo.
Đồ Ngông tôi nhớ
ngày xưa có nhiều chuyện hối lộ rất là vui, như: Thằng bạn trốn lính, khi bị bố
ráp nó chun vô trong lu đậy nắp lại, nhưng người đi xét cũng biết, đi lại gần dở
nắp lu ra, nó vội đưa hai tay cầm tiền đưa lên trên đầu. Người đi xét lấy tiền,
xong đậy nắp lại rồi đi ra. Nó hú hồn mới kể cái ngu của mình là chun vô lu trốn
mà lại có đôi dép bên ngoài, đúng là “lạy ông tôi ở bụi nầy”! Sau nó đi lính, đứng
gát mà từ xa có mấy thằng cỡi xe gắn máy chạy tới, gần tới lại rớt nón; họ quay
lạy rồi chạy lui luôn, nó biết “đó là mấy thằng trốn lính”! Rồi có một lúc, Đồ
Ngông tôi lại nghe kể: Ở một vùng hẻo lánh và khá mất an ninh nọ, có mấy ông làm
ăn khá giỏi, ông thì về nông nghiệp, ông về lâm nghiệp, ông về xe cộ… Cứ mỗi lần
lễ lộc hay ngày Tết thì mấy ông đó gom góp lại đến công quyền tổ chức mừng lễ,
tất nhiên là sẽ có quà, hay bao thư gọi là quà, lì xì. Không những thế mà khi nào
ông nầy đi, ông khác đến lại có tiệc mừng “tống cựu, nghinh tân”, cùng là mừng
Tất Niên và cũng lại Tân Niên thật là vui vẻ.
Đó là chưa nói đến
những vụ hối lộ to lớn hơn có thể khuynh đảo cả một nền kinh tế khi mà các con
buôn cùng hùn tiền lại để nuôi những kẻ có thiên bẩm ngoại giao, có khả năng
giao tiếp thu hút người tiếp cận; họ vừa tung tiền vừa thu hút, mua chuộc để câu
kéo viên chức kinh tế để lấy tin tức. Chỉ cần biết kế hoạch về sau thế nào, thế
là các kho hàng biến đi khá nhiều để sau đó tăng giá thì con buôn kiếm khá nhiều
tiền, hay làm giàu bằng đầu cơ tích trữ; và có thể khuynh đảo cả một nền kinh tế
của một quốc gia. Rồi tiến theo thời gian, người ta tung tiền để mua bãi, mua bến,
tìm sự an toàn cho một chuyến đi; hay chi số tiền nhỏ nào đó cho chuyến buôn lậu
nhỏ nhoi, để kiếm tiền cho cuộc sống đầy khó khăn. Nhưng ngộ nghĩnh nhất vẫn là
chuyện quan chức hối lộ cho nhau. Chúng ta thử nghĩ hàng hóa không được lưu thông
dễ dàng như trong một thị trường tự do. Cửa hàng mua được hàng ở một nơi xa, cần
xe để chuyên chở. Họ không thể mướn xe ở đâu khác, đành phải đến giao thông vận
tải. Nhưng giao thông vận tải không có xăng dầu, cần đến xăng dầu, nên đợi xăng
dầu từ Chất đốt. Qua bao nhiêu thủ tục trong từng giai đoạn rất lâu, cho nên người
cần phải cần đến sự giúp đỡ của kẻ khác; rồi cũng phải biết điều và biết được “thủ
tục đầu tiên”. Cả một hệ thống chậm chạp tiến bước lên đàng! Mà mọi người dân đành
chịu thiếu thốn, khổ đau! Thêm nữa mấy lúc gần đây, có lẽ những sự “hối lộ” đạt
được kết quả khủng khiếp, mà người dân là những nạn nhân đau đớn nhất, và làm
cho một đất nước suy đồi, suy sụp? Đó là chưa kể những sự hối lộ từ thế lực bên
ngoài hay của nước ngoài nhằm thao túng, làm băng hoại một quốc gia để thôn tính
dễ dàng quốc gia đó. Nếu những ai đã từng đọc các truyện Tàu như Tam Quốc, Đông
Châu Lục Quốc… thì cũng từng thấy “chiến lược” ấy, dùng sự “hối lộ” để khuynh đảo
quốc gia nhỏ, cuối cùng thanh toán khiến nước đó không còn hiện diện trên bản đồ
nữa.
Nhiều người thắc
mắc: “Tại sao người ta cần hối lộ?”, qua thời gian thì sự hối lộ chứng tỏ được
nhiều nguyên nhân. Sự hối lộ nhỏ thì cần đến sự thông cảm, dễ dàng thông qua công
việc nào đó không lớn lắm như ký dùm giấy tờ; hoặc ngó lơ, phớt lờ, thông cảm để
người đi qua không bị sách hạch, làm khó dễ, gây mất nhiều thời gian. Khá hơn,
thì không bị bắt vào tội vi phạm “lệnh cấm, pháp luật”. Lớn hơn nữa thì “mua đường,
dẫn lối, ưu tiên, được quyền” trong một công việc, hay chương trình ích lợi nào
đó. Hoặc lớn hơn nữa thì công việc, hay việc đó sẽ có ảnh hưởng đến tình trạng
của đất nước, quốc gia. Tất nhiên sự hối lộ tùy theo mức độ mà “gíá trị hối lộ”
phải được tăng tiến xứng đáng theo mức độ ấy. Cái châm ngôn của kẻ hối lộ giống
như trong tục ngữ nước ta có câu “Bỏ con tép nhữ con tôm”, tức là chỉ bỏ ra miếng
mồi cỏn con để thu về mối lợi lớn. Người ta kể lại rằng: Kẻ hối lộ rất kiên trì
và mưu mô, họ hối lộ kẻ có quyền chức, có thẩm quyền để đạt được mục đích; đầu
tiên là họ tiếp xúc với người có thẩm quyền, chức vụ. Nếu không có kết quả, thì
họ tìm cơ hội sẽ tiếp xúc với người vợ để trao đổi vấn đề. Nếu khó khăn họ sẽ ân
cần đến con cái, người nhà của quan chức để lấy tình cảm mà từ đó vươn lên kế
hoạch lũng đoạn đến vợ đến chồng, người có thẩm quyền quan chức. Nếu không đạt được
kết quả nữa thì họ sẽ tìm cách tìm đến cấp có thẩm quyền trên nữa để “bắn văng”
người ngán đường làm ăn của họ. Như vậy, kẻ hối lộ vì “cái lợi lớn nhất định phải
bỏ con tép dù bao lớn để đạt được con tôm vĩ đại” mà họ cần đến. Nều tiền (vàng,
kim cương) ít không mua được thì phải cần đến rất nhiều tiền. Miễn là họ đạt được
mục đích mới thôi!
Ngày xưa, trong chế
độ quân chủ độc tài sự hối lộ dễ dàng hơn vì quan chức khó thay thế! Nhưng ngày
nay ở các nước tự do quan chức dễ bị thay thế bỡi những kẻ có tài, đạo đức hơn;
nếu không là mình, thì có người khác vào thế chỗ; mà khi “tay đã nhúng chàm” thì
không nơi nào dám nhận vào để làm việc vì lý lịch đã có vết nhơ. Nhưng không những
thế mà còn báo chí truyền thông tự do đôi khi moi móc ra công chúng, khiến người
nhận hối lộ phải e dè. Hay ở các quốc gia có nhiều đảng phái thì người trong đảng
phái khác theo dõi sẽ vạch trần, thì kẻ có chức quyền còn phải bảo vệ nhân cách
mình lẫn uy tín đảng của họ. Còn ở các địa phương người ta có những cuộc bầu cử,
chọn những người có khả năng, tài giỏi, uy tín từ các đảng phái, hay tự do, độc
lập vào Hội Đồng Địa Phương. Hội đồng đó điều hành mọi kế hoạch của địa phương.
Do đó mà sự “Hối Lộ” và “Đòi Hối Lộ” trở nên rất hạn chế ở các nơi hay quốc gia
ấy, người dân cũng được an lòng không phải bị quấy nhiễu vì vấn đề “đòi hối lộ”
khi có việc cần đến; đôi khi người đi xin lại được đối xử một cách rất ân cần vì
tinh thần “được phục vụ cho người dân”, chứ không phải là hoạnh hoẹ, bức bách để
kiếm tiền!
Nếu “hối lộ” là
phương cách dùng “con tép” để lấy về “con tôm” thông qua những người có thẩm
quyền mà vượt qua khó khăn, hạn chế, rào cản của pháp luật để đạt đến những nguồn
lợi nào đó mà người hối lộ mong muốn. Còn người có thẩm quyền dùng quyền hạn của
mình để giúp đỡ, che chở, bao che, giao cho người hối lộ cái nguồn lợi to lớn vượt
ra ngoài pháp luật quy định, bằng những “đòi hỏi” món quà nào đó thích ứng thì ấy
là “lạm dụng chức quyền để đòi hối lộ” vậy!
Còn “Tham Nhũng”
thì như thế nào? Điều nầy cũng chẳng có gì khó hiểu. Nếu ai để ý đến tục ngữ ca
dao của kho tàng văn chương bình dân của nước Việt tất sẽ biết, vì chẳng qua là
“Mỡ treo trước miệng mèo”, hay “Chuột sa hủ nếp” mà vài người còn dí dỏm và tục
hơn ví như là “Chó lọt cầu tiêu tha hồ ăn ngập mặt”. Đồ Ngông tôi chưa thấy mèo
thích mỡ như thế nào, chứ ngày xưa người ta phải cất nồi thịt cho kỹ, chứ không
mèo sẽ cạy nồi ăn mất thịt đi. Và lỡ có con chuột nào lọt vào hủ gạo hay nếp thì
nó chẳng cần phải đi đâu nữa, cứ ở đó tha hồ mà ăn cho đến chết. Thì tham nhũng
ở đây cũng giống vậy, họ đã lọt vào nơi đang giữ tiền, giữ ngân sách thì họ tha
hồ tiêu xài, chi phí nếu không có kiểm soát, luật lệ. Tuy nhiên, dù cho có luật
lệ, chế tài thì cũng có nhiều kẻ hở. Nương vào kẻ hở ấy, người ta vẫn có thể rút
ruột ra ngoài vẫn được như không. Nhưng, cái điều quan trọng của vấn đề tham nhũng
không phải đơn giản như mọi trường hợp thông thường, mà muốn tham nhũng phải là
những quan chức. Nói đến hai chữ “Quan chức” tức là phải nói đến những người đang
cầm quyền dù là lớn hay nhỏ. Họ đang phụ trách chức vụ ở một cơ quan, tổ chức
chính phủ nào đó, nơi mà chính phủ cấp về một số ngân sách, phương tiện để họ
thực hiện mọi nhu cầu vận hành hay phát triển của khu vực. Thế mà, ngân sách ấy
được chi cho công việc ít tiền, ít vật liệu thì được kê khai lên gấp nhiều lần để
rồi số tiền, vật liệu sẽ là của họ hay đám họ chia chác cho nhau. Nhiều lần tất
sẽ được số tài sản lớn, dư sức để sống cuộc đờì vương giả, sung sướng cho cả
gia đình. Nhưng, ít ai tự hỏi ngân sách ấy từ đâu mà có? Nó có phải là của chính
phủ chăng? Đúng vậy, ngân sách ấy từ chính phủ phân bổ ra, nhưng chính phủ làm
sao mà có? Chính phủ làm sao có tiền? Tiền ấy từ người dân đóng thuế mà nên! Như
vậy, cái gì của chính phủ vẫn là từ nhân dân mà đóng góp, cùng với những tài
nguyên quốc gia mà có. Cho nên các quan chức tham nhũng là “cướp” của người dân
hay cướp đi tài sản của quốc gia, mà họ luôn nghĩ là chỉ lấy của chính phủ. Tội
ấy sẽ được định như thế nào?
Tóm lại, làm
quan chức có được rất nhiều lợi lộc như “một người làm quan cả họ được nhờ!”, có
thể giúp được cả họ có công ăn việc làm, hay đưa người trong họ lên giữ chức nầy
hay chức kia. Người dân nào cần đến sự giúp đỡ có thể đòi hối lộ, nếu họ không
hối lộ cho mình. Đôi khi mình còn dùng đến quyền lực để làm khó dễ để người dân
phải cung phụng, lo lót; nếu không người dân ấy sẽ bị trù dập, làm khó khăn mọi
điều. Đã vậy, còn có nhiều cách để đục khoét ngân sách chính phủ giao cho; hoặc
sử dụng quyền hạn của mình để trao công việc quan trọng cho những người thân tín,
đàn em làm để được chia chác, đền ơn hậu hĩnh. Thế cho nên người ta tung tiền
ra mua quan chức, càng ngày càng cao chẳng phải là để cống hiến cho quốc gia, tổ
quốc mà thực ra là chỉ để làm giàu, “cướp” của người dân và bòn rút ngân sách,
tài nguyên của đất nước mà thôi! Còn “lãng phí” là do sự ngu dốt, không định lượng
được kế hoạch làm ra, tốn nhiều tiền ngân sách mà không được ích lợi gì nhiều,
có khi phải bỏ không, không sử dụng được. Nhưng tiền ấy là do người dân đóng góp
mà nên, thế là dân chúng phải è cổ ra mà chịu đựng! Nghĩ nơi xứ người, những người
có khả năng phải vận động tranh cử để ra làm quan. Được bầu vào hội đồng rồi thì
đóng góp công sức giúp đỡ cho khu vực của mình. Với ngân sách thì phân chia từng
phần để phụng sự cho cộng đồng về những nhu cầu cần thiết, chứ đâu có để cho bầy
chuột ngậm nhấm dần mòn, làm giàu cho chính họ. Ôi! Nghĩ lại cũng thật là oái oăm
cho cuộc đời!
Đồ Ngông,
13/09/2025.
No comments:
Post a Comment