Câu chuyện làm quan.

Đồ tôi không hiểu tại sao Đồ tôi lại thích câu chuyện kể về ông thợ may khéo trong sách tập đọc mà Đồ tôi đã học lúc còn nhỏ. Đồ tôi còn nhớ câu chuyện ấy như sau:
Có một người thợ may kia nổi tiếng là thợ may khéo. Một hôm ông được vị quan gọi đến để đặt may một áo dài. Khi đo kích thước thì ông thợ may mới hỏi vị quan:
-Bẩm quan, quan làm quan được bao lâu?
Vị quan ngạc nhiên:
-Việc làm quan của ta có ăn nhập gì đến chuyện may áo quần của nhà ngươi đâu mà nhà ngươi hỏi?
Người thợ may trả lời:
-Bẩm quan, thưa có chứ! Bởi vậy con mới hỏi đến quan. Nếu không con đâu dám hỏi quan!
Ông quan lại ngạc nhiên hơn:
-Nhà ngươi nói cho ta nghe coi nào!
Người thợ may nói:
-Bẩm quan, con trình bày xin quan đừng giận.
-Được ngươi cứ nói ta nghe xem sao.
-Thưa quan, con dám mạo muội hỏi quan là vì: Nếu quan mới làm quan thì tính khí của quan còn đang hăng hái, nên khi quan đi đứng thì người của quan sẽ ưỡn ngực lên, cho nên vạt áo phía trước phải dài hơn vạt phía sau; còn khi quan làm quan đến nửa chừng thì người của quan khoan thai, tính khí điềm đạm đi đứng ngay thẳng nên vạt trước, vạt sau áo dài phải bằng nhau; và khi quan làm quan đã lâu năm, quan trở nên mệt mỏi, quan đi lưng hơi còng về phía trước như vậy vạt sau phải dài hơn vạt trước.
Vị quan nghe phải, nên gật đầu.
Thú thật, khi học bài ấy Đồ tôi chưa hiểu gì nhiều, mặc dù Thầy cô giáo có giảng. Lúc ấy, nghe để mà nghe chứ hiểu cặn kẽ thì không, nhất là vào thời Đồ tôi đi học "các quan" không có mặc áo dài đi làm việc, mà họ lại mặc "âu phục". Càng về sau Đồ tôi mới thấm thía khi nhớ lại câu chuyện đó, nhưng không phải là chuyện thợ may khéo may áo dài mà lại là câu chuyện của người làm quan. Vì thế, Đồ tôi mới hiểu được tại sao những đứa bạn than phiền người quen nầy, người quen kia mới ra làm chức nầy, chức kia mặt mày "giác hấc", "tỏ vẻ ta đây". Đồ tôi chỉ mĩm miệng cười, nói bâng quơ: "Hãy thông cảm cho người ta, vì người ta mới làm quan!". Tụi nó không hiểu, tụi nó lại còn chửi Đồ tôi. Đồ tôi buộc lòng phải kể chuyện "người thợ may khéo" cho tụi nó nghe. Tụi nó thấm ý cười như "nắc nẽ".
Làm quan là mơ ước của những người dân trong nước Việt tự thời xa xưa. Làm quan để được ngồi ở "chiếu trên" trong các ngày Hội đình làng, ngày Lễ lộc, được hưởng lương bộc, ơn mưa móc Vua ban cho; được mọi người nễ trọng; được tỏ tài "kinh bang tế thế" của một "kẻ sĩ" làm ích nước lợi dân; được tiếp xúc với những "quan to mặt bự"; được đọc "đít cua" trong những ngày lễ trước hàng trăm, hàng ngàn người, chẳng là hãnh diện lắm sao? Làm quan để "cả họ được nhờ", người xưa đã chẳng bảo "Một người làm quan cả họ được nhờ" đấy ư? Làm quan để "vinh thân phì da". Điều ấy ta đã thấy nhan nhãn qua khắp các thời kỳ, theo chiều dài của lịch sử. Thế cho nên, người ta ráng "dồi mài kinh sử", "ánh trăng giãi chiếu hai hàng, bên anh đọc sách bên nàng quay tơ"; hoặc "quanh năm buôn bán mom sông, nuôi đủ năm con với một chồng" chỉ để mong chồng thi đỗ, ra làm quan; để được ngày "Vinh quy, bái tổ", "ngựa anh đi trước, võng nàng theo sau". Và cũng chính vì chức quan, người ta đã không ngại ngần, tốn kém để mua một vài chức bằng số tiền khá lớn; chạy chọt, hối lộ, lo lót tìm đủ mọi cách để tiến thân bằng chức quan. Từ đó đã sản sinh ra các tệ nạn tham nhũng, hối lộ, đòi tiền hối lộ...Chỉ khổ cho "lũ dân đen", phải đóng thuế cho họ ăn, mà phải bỏ tiền ra lo lót, hối lộ khi cần đến họ. Ôi! khí khái của kẻ sĩ "lo trước cái lo của thiên hạ, sướng sau cái sướng của thiên hạ" đã theo ông Khổng Tử mà đi vào lòng đất tự lâu rồi!
Đất nước nào cũng cần đến những "ông quan": Ông quan hành chánh và ông quan quân sự. Ông quan quân sự để "điều binh khiển tướng", được "tiền hô hậu ủng" để làm nhiệm vụ bảo vệ an ninh cho dân chúng trong thời bình; và bảo vệ đất nước, chống kẻ thù xâm lăng trong thời gian chiến tranh. Còn ông quan hành chánh để thi hành những kế hoạch, thực thi các phương hướng làm ích nước lợi dân, bảo vệ luật pháp nhằm đem lại ấm no, hạnh phúc cho dân chúng. Do vậy ông quan hành chánh cần có trình độ học vấn nhiều hơn ông quan quân sự. Thông thường người ta gọi các vị quan nầy là quan văn và quan võ. Lý tưởng kinh bang tế thế của các chức quan là như thế đó. Nhưng trong thực tế thì ít được tốt đẹp như vậy. Con người ai cũng có những tánh xấu và lòng tham, là các "Ái, Dục" theo như nhà Phật phân tích. Chính vì người ta muốn có nhiều tiền, được hưởng thụ với mọi tiện nghi trong cuộc sống, được "mũ cao, áo rộng", "thanh nhàn, thảnh thơi", cung phụng đầy đủ nên quan nào mà "thanh liêm" quả là hiếm có trong cuộc đời. Không ít thì nhiều các ông quan cũng "chấm mút", "liếm láp" hoặc là những "con hạm" lừng danh mà dân chúng lầm than, ta thán!
Nếu trong lịch sử có những ông quan võ tân tụy ngoài chiến trường để bảo vệ Tổ quốc, thì cũng có những ông quan hèn nhát, phản quốc. Trong quan văn rơi rớt vài ông nối giáo cho giặc hoặc làm gián điệp, "bán nước cầu vinh"...Chung qui đều là do tâm tính, hoặc lòng ham muốn của con người.
Sự cám dỗ cũng là một yếu tố lớn đối với những ông quan. Người ta nói "mở treo trước miệng mèo", "chuột sa hủ nếp" hay tiếng trong dân gian nói tục hơn là "chó lọt cầu tiêu" "tha hồ ăn ngập mặt". Mấy ai đã chắc gì "không ăn" trong hoàn cảnh ấy.
Làm quan theo lý tưởng quả thật là rất khó, Đồ tôi đã nhiều lần ngẫm nghĩ theo cái "ngông" của mình, nhưng không bao giờ có thể giải quyết được. Đành chịu thua Ngài Khổng Tử. Bởi vậy, Ngài Khổng Tử bảo "hậu sanh khả úy" thì đã sai tự lâu rồi! Ngài vẫn là Thánh Nhân!
Thật vậy, có những kẻ "thân" chưa ra gì đã đòi nhảy ra "trị quốc". "Gia đình chưa an" đã muốn "bình thiên hạ". Đúng là thời "đại loạn" rồi Ngài Khổng Tử ơi!
Những ông quan của xứ văn minh không oai bằng các quan của xứ nghèo đói, vì các vị quan trên xứ văn minh luôn bị dân chúng theo dõi, phê phán, kể cả báo chí nữa. Lật bật bị dân chúng cho rơi đài và đưa người khác lên thay thế. Còn xứ nghèo đói chậm tiến thì "lật hắn xuống" thì ai sẽ làm. Thật là vấn đề nan giải! Chính vì vậy mà các vị quan có thể tha hồ thao túng. Diệt tham nhũng thì ai sẽ thay thế những chỗ trống đó để điều hành guồng máy quốc gia trong khi người có trình độ làm việc chẳng có bao nhiêu. Họ tham nhũng, họ hối lộ càng ngày càng trắng trợn. Tiền bạc chạy vào tài sản, của cải của họ, đôi khi chạy vào các ngân hàng ngoại quốc hoặc núp dưới tên một người nào đó. Tiền bạc của ngân sách quốc gia từ đâu ra? Có phải từ dân chúng đóng góp, từ các khoảng thuế, từ những tài sản của đất nước được bán đi như than, vàng, dầu chẳng hạn, nói chung là những tài nguyên. Những ông quan ấy "tham chính" không phải vì lợi cho đất nước mà chính là làm cho đất nước càng ngày càng tiêu tan. Bọn con buôn nhiều lúc bỏ tiền ra "mua đứt" những ông quan để chúng thao túng thị trường buôn bán, tha hồ nâng giá cả lên cao, vơ vét tiền của dân chúng vào cái "hầu bao" to lớn của chúng. Bọn buôn lậu, bọn tác hại xã hội cũng không ngại ngần tung tiền khuynh đảo các quan để công việc "làm ăn" của chúng hanh thông, không hề bị cản trở. kể cả những đám "gián điệp" ngoại quốc cũng "lo" cho các quan để làm băng hoại đất nước với những âm mưu nào đó như thôn tính đất nước chẳng hạn, hay làm cho một đất nước suy yếu để phải luôn lệ thuộc vào đất nước của họ.
Ôi! Chức quan thật là quan trọng đối với vận mệnh đất nước, hoặc của một sắc tộc. Nhưng quan có tốt hay không là một chuyện khác. Tốt, xấu trăm sự cũng nhờ ở nơi quan. Nếu gặp phải "Cướp đêm là giặc, cướp ngày là quan" thì dân chúng cũng đành chịu thôi! Thấp cổ, bé miệng làm sao kêu thấu đến Trời...!

Đồ Ngông,
22-05-03.